Aborcja to temat, który budzi wiele kontrowersji i emocji na całym świecie. Prawo dotyczące przerywania ciąży różni się znacząco w poszczególnych krajach, od całkowitego zakazu po pełną legalność zabiegu na życzenie kobiety. Przyjrzyjmy się bliżej jak temat wygląda w Polsce oraz na świecie.
Aborcja w Polsce
Polskie prawo dotyczące aborcji jest jednym z najbardziej restrykcyjnych w Europie. Obecnie przerwanie ciąży jest dopuszczalne tylko w dwóch przypadkach:
- gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety,
- gdy ciąża jest wynikiem czynu zabronionego (gwałt lub kazirodztwo).
Do niedawna istniała jeszcze trzecia przesłanka – ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu. Jednak w październiku 2020 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten jest niezgodny z konstytucją. Wyrok ten spotkał się z masowymi protestami w całym kraju, tzw. Strajkiem Kobiet.
Według oficjalnych danych, liczba legalnych aborcji w Polsce jest bardzo niska. W 2021 roku wykonano zaledwie 107 zabiegów, a w 2022 roku – 161. Jednak szacuje się, że rzeczywista skala podziemia aborcyjnego jest dużo większa, sięgająca nawet 100-150 tysięcy rocznie.
Polki, które chcą przerwać ciążę, mają dwie główne możliwości:
- wyjazd do zagranicznej kliniki, gdzie aborcja jest legalna (np. do Czech, Słowacji, Niemiec, Holandii),
- zamówienie tabletek poronnych przez Internet i samodzielne przeprowadzenie aborcji farmakologicznej w domu.
Obie te opcje wiążą się jednak z kosztami, ryzykiem i stresem. Wiele kobiet skarży się też na utrudniony dostęp do badań prenatalnych i rzetelnej informacji medycznej w polskich placówkach służby zdrowia.
Aborcja w Europie
Europa jest kontynentem o bardzo zróżnicowanym prawie aborcyjnym. Większość krajów Unii Europejskiej dopuszcza przerywanie ciąży na życzenie kobiety, przynajmniej we wczesnym etapie (najczęściej do 12. tygodnia). Wśród nich są m.in.:
- Niemcy, Austria, Holandia, Belgia,
- Francja, Hiszpania, Portugalia,
- Czechy, Słowacja, Węgry,
- Szwecja, Dania, Finlandia.
Limity czasowe na wykonanie aborcji „na żądanie” wahają się od 90 dni (Portugalia, Grecja) do nawet 24 tygodni (Holandia, Wielka Brytania). Po przekroczeniu tego terminu zabieg jest dopuszczalny tylko w szczególnych okolicznościach, takich jak zagrożenie zdrowia/życia kobiety lub wady letalnie płodu.
Wyjątki od europejskiej normy stanowią:
- Malta – całkowity zakaz aborcji, nawet gdy ciąża zagraża życiu kobiety,
- Andora, Liechtenstein, Monako – aborcja dozwolona tylko z medycznych powodów,
- Polska – jedno z najbardziej restrykcyjnych praw w Europie.
Ciekawym przypadkiem jest też Irlandia, która do 2018 roku miała całkowity zakaz aborcji. Dopiero referendum konstytucyjne i zmiana prawa umożliwiły Irlandkom przerywanie ciąży do 12. tygodnia bez podawania przyczyny.
Aborcja fundamentalnym prawem człowieka?
Dostęp do bezpiecznej i legalnej aborcji jest uznawany za fundamentalne prawo człowieka przez wiele organizacji międzynarodowych, takich jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) czy Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Ograniczanie tego dostępu może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych dla kobiet, zmuszając je do szukania pomocy w podziemiu aborcyjnym lub za granicą.
Aborcja na świecie
Globalnie prawo aborcyjne jest jeszcze bardziej zróżnicowane niż w Europie. Według danych WHO, około 40% kobiet w wieku rozrodczym mieszka w krajach o bardzo restrykcyjnych przepisach. Całkowity zakaz aborcji, bez wyjątków, obowiązuje w 24 państwach, głównie w Ameryce Łacińskiej, Afryce i na Bliskim Wschodzie.
Z drugiej strony, w 77 krajach świata aborcja jest legalna na życzenie kobiety, zwykle do 12. tygodnia ciąży. Wśród nich są m.in.:
- Stany Zjednoczone (od 2022 roku decyzję pozostawiono poszczególnym stanom),
- Kanada, Kuba, Urugwaj, Gujana,
- Chiny, Wietnam, Korea Północna,
- Australia, Nowa Zelandia,
- RPA, Tunezja, Mozambik.
Najbardziej liberalne prawo aborcyjne mają Kanada i Korea Północna, gdzie można przerwać ciążę na każdym etapie, bez podawania przyczyny. Z kolei rekordowo długi limit 24 tygodni obowiązuje w Singapurze i Kolumbii.
Wiele krajów dopuszcza aborcję tylko w określonych przypadkach, takich jak:
- zagrożenie życia lub zdrowia (fizycznego/psychicznego) kobiety,
- ciąża będąca wynikiem przestępstwa (gwałt, kazirodztwo),
- poważne uszkodzenie lub choroba płodu,
- trudna sytuacja socjoekonomiczna kobiety.
Ciekawostką jest, że nawet w niektórych państwach muzułmańskich, kojarzonych z konserwatyzmem obyczajowym, aborcja jest legalna w dość szerokim zakresie (np. Tunezja, Turcja, Bahrajn).
Podsumowanie
Jak widać, globalny krajobraz prawny dotyczący aborcji jest bardzo złożony i niejednolity. Podczas gdy w niektórych regionach świata dominuje podejście pro-choice, uznające prawo kobiety do decydowania o własnej ciąży, w innych wciąż obowiązują archaiczne przepisy, zmuszające kobiety do rodzenia wbrew ich woli.
Nawet w obrębie Unii Europejskiej, która uchodzi za ostoję praw człowieka, istnieją rażące nierówności w dostępie do bezpiecznej i legalnej aborcji. Polki znajdują się tu w szczególnie trudnej sytuacji, zmuszone szukać pomocy za granicą lub w podziemiu aborcyjnym.
Należy podkreślić, że restrykcyjne prawo nie eliminuje zjawiska aborcji, a jedynie spycha je do szarej strefy, narażając zdrowie i życie kobiet. Dlatego tak ważna jest liberalizacja przepisów i zapewnienie wszystkim dostępu do legalnej, bezpiecznej opieki aborcyjnej, jako podstawowego prawa reprodukcyjnego.