Czytanie globalne – co to jest i jak zacząć?

Czy wiesz, że małe dzieci potrafią „czytać” nazwy swoich ulubionych słodyczy czy zabawek, zanim jeszcze poznają litery? Takie czytanie całościowe to właśnie czytanie globalne. Metoda ta zyskuje coraz większą popularność wśród rodziców i nauczycieli na całym świecie. Czym dokładnie jest czytanie globalne i jak możesz wykorzystać tę metodę, aby pomóc swojemu dziecku, nastolatkowi lub dorosłemu uczniowi w nauce czytania?

Czym jest czytanie globalne?

Czytanie globalne to metoda nauki czytania, która polega na rozpoznawaniu całych słów, a nie na składaniu ich z pojedynczych liter czy sylab. Metoda ta wykorzystuje naturalną zdolność dzieci do zapamiętywania obrazów i kojarzenia ich z określonymi znaczeniami. W czytaniu globalnym słowa traktowane są jak obrazki, które dziecko uczy się rozpoznawać i nazywać.

Czytanie globalne jest przeciwieństwem tradycyjnej metody analityczno-syntetycznej, w której dziecko najpierw uczy się liter, potem sylab, a dopiero na końcu całych słów. Metoda globalna pozwala dziecku szybciej zacząć czytać ze zrozumieniem, ponieważ od samego początku koncentruje się na znaczeniu słów, a nie na ich budowie.

Zalety czytania globalnego

Czytanie globalne ma wiele zalet, które sprawiają, że jest ono coraz częściej wybierane przez rodziców i nauczycieli jako podstawowa metoda nauki czytania. Oto niektóre z nich:

• Szybsze osiąganie płynności w czytaniu. Dzięki czytaniu globalnemu dziecko szybciej zaczyna czytać płynnie i ze zrozumieniem, ponieważ od samego początku koncentruje się na znaczeniu słów.
• Większa motywacja do nauki. Czytanie globalne jest dla dzieci bardziej atrakcyjne i angażujące niż tradycyjna nauka liter i sylab. Dzieci chętniej uczą się czytać, gdy widzą, że od razu mogą zrozumieć znaczenie słów.
• Lepsza pamięć wzrokowa. Czytanie globalne rozwija pamięć wzrokową dziecka, co jest przydatne nie tylko w nauce czytania, ale także w wielu innych dziedzinach życia.
• Łatwiejsze czytanie w językach obcych. Metoda globalna sprawdza się również w nauce czytania w językach obcych, zwłaszcza tych, w których pisownia znacznie różni się od wymowy (np. w języku angielskim).

Jak nauczyć dziecko czytania globalnego?

Naukę czytania globalnego można rozpocząć już z dwu- lub trzylatkiem. Kilka wskazówek, jak to zrobić:

1. Zacznij od słów, które dziecko dobrze zna i lubi. Mogą to być nazwy zabawek, członków rodziny, ulubionych potraw itp.
2. Przygotuj karty obrazkowe ze słowami. Na każdej karcie napisz jedno słowo i zilustruj je odpowiednim obrazkiem. Słowa powinny być napisane dużą, wyraźną czcionką.
3. Pokazuj dziecku karty i nazywaj słowa. Rób to codziennie, po kilka minut. Z czasem dziecko zacznie samodzielnie rozpoznawać i nazywać słowa.
4. Stopniowo zwiększaj liczbę słów. Gdy dziecko opanuje pierwsze słowa, dodawaj nowe, zawsze ilustrując je obrazkami.
5. Baw się z dzieckiem w „czytanie”. Możesz np. rozłożyć karty na podłodze i poprosić dziecko, aby podało ci kartę z konkretnym słowem. Możesz też układać z kart proste zdania i zachęcać dziecko do ich odczytywania.

Pamiętaj, że nauka czytania globalnego powinna być dla dziecka przede wszystkim zabawą. Nie naciskaj na dziecko i nie wymagaj od niego zbyt wiele. Pozwól mu uczyć się w jego własnym tempie i chwal je za każdy, nawet najmniejszy sukces.

Czytanie globalne dla nastolatków i dorosłych

Metoda czytania globalnego może być z powodzeniem stosowana również w nauce czytania dla nastolatków i dorosłych, zwłaszcza tych, którzy dopiero zaczynają naukę czytania w języku obcym. Kilka wskazówek, jak wykorzystać tę metodę w pracy z nastolatkami i dorosłymi:

1. Wybieraj teksty dostosowane do zainteresowań i potrzeb uczniów. Mogą to być np. artykuły prasowe, fragmenty książek, teksty piosenek itp.
2. Przygotuj ćwiczenia polegające na dopasowywaniu słów do obrazków lub definicji. Takie ćwiczenia pomagają uczniom zapamiętać pisownię i znaczenie nowych słów.
3. Zachęcaj uczniów do samodzielnego czytania tekstów. Początkowo mogą to być krótkie, proste teksty, stopniowo przechodź do dłuższych i bardziej złożonych.
4. Dyskutuj z uczniami na temat przeczytanych tekstów. Zadawaj im pytania sprawdzające zrozumienie tekstu i zachęcaj do wyrażania własnych opinii.
5. Wykorzystuj gry i zabawy językowe oparte na czytaniu globalnym. Mogą to być np. gry memory, w których uczniowie muszą dopasować słowa do obrazków, lub zabawy polegające na układaniu zdań z rozsypanych słów.

Pamiętaj, że nauka czytania globalnego powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Niektórzy mogą potrzebować więcej czasu i wsparcia, inni będą robić szybsze postępy. Ważne jest, aby stworzyć przyjazną atmosferę i doceniać każdy sukces uczniów.

Łączenie czytania globalnego z innymi metodami

Czytanie globalne nie musi być jedyną metodą stosowaną w nauce czytania. Można je z powodzeniem łączyć z innymi metodami, takimi jak metoda analityczno-syntetyczna czy metoda foniczna. Takie połączenie pozwala uczniom rozwijać różne umiejętności czytelnicze i lepiej zrozumieć strukturę języka.

Przykładowo, po opanowaniu przez dziecko pewnej liczby słów metodą globalną, można zacząć zwracać jego uwagę na poszczególne litery i dźwięki, z których składają się te słowa. Można też zachęcać dziecko do samodzielnego zapisywania poznanych słów, co rozwija umiejętności pisania i utrwala znajomość liter.

W pracy z nastolatkami i dorosłymi można natomiast łączyć czytanie globalne z ćwiczeniami rozwijającymi inne umiejętności językowe, takimi jak słuchanie, mówienie i pisanie. Można np. poprosić uczniów o napisanie streszczenia przeczytanego tekstu lub o przeprowadzenie na jego temat dyskusji w parach lub małych grupach.

Materiały do nauki czytania globalnego

Do nauki czytania globalnego można wykorzystywać różne materiały, zarówno gotowe, jak i samodzielnie przygotowane. Kilka pomysłów:

• Karty obrazkowe ze słowami. Można je kupić lub zrobić samodzielnie, wycinając obrazki z czasopism lub drukując je z internetu i podpisując odpowiednimi słowami.
• Książeczki z prostymi tekstami i ilustracjami. Dla dzieci będą to książeczki typu „Poczytaj mi, mamo”, dla nastolatków i dorosłych – adaptowane opowiadania i powieści w języku obcym.
• Gry i zabawy językowe. Mogą to być tradycyjne gry, takie jak memory czy domino, lub gry online i aplikacje mobilne do nauki języków obcych.
• Materiały autentyczne. Dla nastolatków i dorosłych będą to np. ulotki reklamowe, jadłospisy, rozkłady jazdy, fragmenty artykułów prasowych itp.

Ważne jest, aby materiały do nauki czytania globalnego były atrakcyjne wizualnie, dostosowane do poziomu i zainteresowań uczniów oraz pozwalały na wielokrotne powtarzanie poznanych słów w różnych kontekstach.