Czym jest Karta Etyczna Mediów?

W dobie fake newsów, manipulacji i pogoni za sensacją, etyka dziennikarska nabiera szczególnego znaczenia. Czy istnieje dokument, który wyznacza standardy rzetelnego i odpowiedzialnego dziennikarstwa? Okazuje się, że tak – to Karta Etyczna Mediów, która od ponad 25 lat stanowi drogowskaz dla polskich mediów. Przyjrzyjmy się bliżej temu niezwykłemu dokumentowi.

Geneza i sygnatariusze Karty Etycznej Mediów

Karta Etyczna Mediów to dokument, który został podpisany 29 marca 1995 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Sygnatariuszami Karty byli przedstawiciele największych organizacji medialnych i dziennikarskich w Polsce, m.in.:

• Telewizja Polska,
• Polskie Radio,
• Stowarzyszenie Dziennikarzy RP,
• Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy,
• Syndykat Dziennikarzy Polskich
• Stowarzyszenie Niezależnych Producentów Filmowych i Telewizyjnych.

Podpisanie Karty było wyrazem troski środowiska dziennikarskiego o standardy etyczne w mediach w obliczu dynamicznych przemian ustrojowych i rynkowych po 1989 roku. Sygnatariusze zobowiązali się do przestrzegania zasad zapisanych w Karcie oraz do upowszechniania jej treści.

Podstawowe zasady Karty Etycznej Mediów

Karta Etyczna Mediów zawiera siedem podstawowych zasad, które powinny przyświecać pracy dziennikarzy i funkcjonowaniu mediów.

1. Zasada prawdy – media mają obowiązek przekazywać prawdziwe informacje.
2. Zasada obiektywizmu – relacjonowanie wydarzeń powinno być bezstronne i uczciwe.
3. Zasada oddzielania informacji od komentarza – fakty należy oddzielać od opinii i poglądów.
4. Zasada uczciwości – niedopuszczalne jest manipulowanie faktami, dokumentami i wypowiedziami.
5. Zasada szacunku i tolerancji – media powinny szanować godność, prawa i dobra osobiste ludzi.
6. Zasada pierwszeństwa dobra odbiorcy – podstawowym prawem czytelników, widzów i słuchaczy jest otrzymywanie prawdziwych, rzetelnych i uczciwych informacji.
7. Zasada wolności i odpowiedzialności – wolność mediów nakłada na dziennikarzy odpowiedzialność za publikowane treści.

Zasady te stanowią fundament etyki dziennikarskiej i wyznaczają standardy, do których powinni dążyć wszyscy pracownicy mediów. Ich przestrzeganie ma gwarantować odbiorcom dostęp do wiarygodnych i rzetelnych informacji.

Rada Etyki Mediów jako strażnik zasad Karty

Równocześnie z podpisaniem Karty Etycznej Mediów powołano do życia Radę Etyki Mediów. Jej zadaniem jest stanie na straży zasad zapisanych w Karcie poprzez publiczne orzekanie w sprawach dotyczących ich przestrzegania oraz dokonywanie interpretacji zapisów Karty.

Rada Etyki Mediów rozpatruje skargi na działalność mediów i wydaje opinie na temat zgodności konkretnych publikacji z zasadami etycznymi. Może też z własnej inicjatywy podejmować interwencje w sprawach budzących kontrowersje i wątpliwości etyczne. Orzeczenia Rady mają charakter opiniotwórczy i stanowią ważny punkt odniesienia w debacie publicznej na temat standardów w mediach.

Przykłady naruszeń zasad Karty Etycznej Mediów

Mimo istnienia Karty Etycznej Mediów, w praktyce dziennikarskiej wciąż dochodzi do naruszeń jej zasad.

• W 2020 roku Rada uznała, że materiał „Wiadomości” TVP na temat Pawła Borysa, szefa Polskiego Funduszu Rozwoju, naruszył zasady prawdy, obiektywizmu, uczciwości oraz szacunku i tolerancji. W materiale przedstawiono nieprawdziwe informacje i manipulowano wypowiedziami.
• Rada Etyki Mediów wielokrotnie zwracała uwagę na problem mowy nienawiści i dyskryminacji w mediach. Apelowała do dziennikarzy o powstrzymywanie się od używania języka pogardy i wykluczenia wobec mniejszości etnicznych, religijnych czy seksualnych.

Wyzwania dla etyki mediów w dobie nowych technologii

Dynamiczny rozwój nowych technologii komunikacyjnych stawia przed etyką mediów nowe wyzwania. Media społecznościowe, dziennikarstwo obywatelskie, sztuczna inteligencja – to tylko niektóre zjawiska, które wymagają refleksji etycznej i wypracowania nowych standardów.

Szczególnie istotna jest kwestia weryfikacji informacji i przeciwdziałania fake newsom. W dobie internetu każdy może być twórcą i dystrybutorem treści, co sprzyja rozprzestrzenianiu się nieprawdziwych i zmanipulowanych informacji. Dziennikarze i media muszą wypracować skuteczne metody weryfikacji źródeł i demaskowania fałszywych newsów.

Innym wyzwaniem jest ochrona prywatności i danych osobowych w erze Big Data. Media coraz częściej wykorzystują zaawansowane narzędzia analityczne do profilowania odbiorców i personalizacji treści. Rodzi to pytania o granice ingerencji w prywatność użytkowników i odpowiedzialne wykorzystanie ich danych.

Wreszcie, rozwój sztucznej inteligencji stawia pytania o rolę i odpowiedzialność algorytmów w selekcji i dystrybucji treści medialnych. Czy AI może zastąpić dziennikarzy w procesie tworzenia newsów? Jakie standardy etyczne powinny obowiązywać w przypadku „dziennikarstwa algorytmicznego”? To kwestie, które wymagają pogłębionej refleksji środowiska medialnego.